Član 25. Zdravlje
275. U Planu razvoja zdravstvene zaštite jedna od tri prioritetne oblasti očuvanja i unapređenja zdravlja je zdravstvena zaštita posebno osetljivih grupacija stanovništva, u okviru koje je jedan od postavljenih ciljeva ostvarivanje punog zdravstvenog potencijala osoba sa invaliditetom kroz sprovođenje, praćenje i evaluaciju SUPOSI.
276. Zadatak SUPOSI i akcionog plana je da se definišu ciljevi, mere i aktivnosti koje će doprineti da se socijalni model i pristup zasnovan na ljudskim pravima ugradi u mere koje utiču na pitanja položaja osoba sa invaliditetom. U skladu sa postavljenim okvirima, plan je da se do 2015. godine ispune opšti ciljevi među kojima je da se socijalne, zdravstvene i druge usluge bazirane na pravima i potrebama korisnika načine dostupnim, u skladu sa savremenim međunarodno prihvaćenim metodama procene invalidnosti i potreba.
277. SUPOSI ima za jedan od opštih ciljeva da se socijalne, zdravstvene i druge usluge bazirane na pravima i potrebama korisnika učine dostupnim, u skladu sa savremenim međunarodno-prihvaćenim metodama procene invalidnosti i potreba. Potrebe će se procenjivati putem primene međunarodno-prihvaćenih metoda. Uz to, treba da se obezbedi i pristupačnost ovim uslugama u arhitektonskom, organizacionom i programskom smislu. Takođe, potrebno je razvijati i osigurati pristupačnost i drugim uslugama koje podrazumevaju primenu savremenih tehnologija, kao i programe informisanja osoba sa invaliditetom o pravima i mogućnostima korišćenja tih usluga na lokalnom nivou.
278. SUPOSI postavlja zahtev za postepenu, ali obaveznu transformaciju sistema procene, kako bi on bio funkcionalan i u skladu sa sistemom koji se konstituiše kroz reformski proces, odnosno, sa sistemom koji pruža mogućnosti i bazira se na sposobnostima osoba sa invaliditetom. Strategija postavlja uvođenje (biopsiho) socijalnog modela invalidnosti koji čini teorijsku osnovu Međunarodne klasifikacije funkcionisanja, invalidnosti i zdravlja
.
279. U okviru ovog opšteg cilja postavljen je i poseban cilj koji se odnosi na unapređenje sistema podrške i usluga usmerenih ka korisniku u skladu sa njegovim potrebama. Mere radi dostizanja pomenutog cilja su: Dalje razvijati koncept procene sposobnosti i potreba ka biopsihosocijalnom modelu i uskladiti standarde nacionalne klasifikacije sa međunarodnim standardima klasifikacije funkcionisanja, invalidnosti i zdravlja; Razviti standarde kvaliteta socijalnih, zdravstvenih i drugih usluga koje se pružaju osobama sa invaliditetom u lokalnoj zajednici, obezbeđujući programsku i metodološku podršku u njihovoj implementaciji; Razviti sistem kontrole kvaliteta socijalnih, zdravstvenih i drugih usluga kroz sistem supervizije, monitoringa, programe edukacije i profesionalnog napredovanja pružalaca usluga; Obezbediti da sistem socijalnih, zdravstvenih i drugih usluga za osobe sa invaliditetom u potpunosti poštuje princip dostupnosti usluga u lokalnoj zajednici, uz potpunu primenu procesa deinstitucionalizacije; Obezbediti razvoj multidisciplinarnog timskog rada na svim nivoima kroz povezivanje institucija sa druga dva sektora; Osigurati pristupačnost socijalnim, zdravstvenim i drugim uslugama u arhitektonskom, organizacionom i programskom smislu - prostor bez barijera, mobilni servisi, fleksibilno radno vreme, prilagođeni formati informacija, edukovani pružaoci usluga, kao i uključivanje novih tehnologija; Razviti mehanizme koji će omogućiti postojanje pluralizma pružaoca usluga (vladine institucije, agencije, udruženja građana i privatni sektor), koji će pružati usluge na bazi utvrđenih standarda i principa korisnik (osoba sa invaliditetom) je u centru kreirane, odnosno pružene usluge
; Razviti standarda usluga, treninga i kvalifikacije za personalne asistente; Osigurati kontinuitet, komplementarnost i međusektorsku saradnju u pružanju usluga osobama sa invaliditetom; Razvijati model sredstva prate korisnika
, tako da osoba sa invaliditetom ima pravo izbora vrste i pružaoca usluga; Podsticati i podržati razvoj novih usluga u lokalnoj zajednici uz primenu individualizovanih planova koji podstiču aktivizam i podržavaju samostalnost osoba sa invaliditetom; Osigurati sveobuhvatnost zdravstvene zaštite za osobe sa invaliditetom (promocija zdravlja, prevencija bolesti na svim nivoima, rana dijagnoza, lečenje i rehabilitacija), bez diskriminacije u odnosu na njihovo stanje i bolest, u skladu sa njihovim potrebama; Osigurati da osobe sa invaliditetom ostvare prava na savremena medicinsko-tehnička pomagala (proteze, ortoze i druga pomagala za kretanje, stajanje i sedenje, pomagala za vid, sluh, govor i druga pomagala) u skladu sa njihovim potrebama; Osigurati da zdravstveni radnici osobama sa invaliditetom pružaju zdravstvenu zaštitu, poštujući sva prava pacijenata (pravo na: informacije, obaveštenje, slobodan izbor lekara, privatnost i poverljivost informacija, na samoodlučivanje i pristanak, uvid u medicinsku dokumentaciju, tajnost podataka, prigovor, naknadu štete); Obezbediti pristup osobama sa invaliditetom specijalizovanim službama zdravstvene zaštite i rehabilitacije; Osigurati postojanje i razvoj programa rehabilitacije za sve grupe osoba sa invaliditetom, baziranih na individualnim potrebama; Razviti programe informisanja korisnika sa invaliditetom o pravima i mogućnostima korišćenja usluga i za te potrebe razviti mape dostupnih usluga na lokalnom nivou; Uvesti nova zanimanja relevantna za razvoj usluga, kroz program razvoja klasifikacije zanimanja.
280. Kao jednu od mera strategija predviđa da se osigura ostvarivanje prava na specifična pomagala za korekciju i kompenzaciju, njihovo redovno održavanje, obezbeđivanje sanitetskih materijala i lekova uz pokrivanje troškova nabavke i održavanja iz sredstava obaveznog zdravstvenog osiguranja. Ostvarivanje ovog prava je predstavljno u delu koji se odnosi na primenu Člana 20. Konvencije.
281. U cilju praćenja postignutih rezultata i proceni uspešnosti realizacije razvijenih planova, Vlada Republike Srbije će obrazovati telo - Savet za implementaciju strategije unapređenja položaja osoba sa invaliditetom, koje će imati i zadatak da priprema zbirne izveštaje resornih ministarstava, odgovarajućih institucija i drugih odgovarajućih partnera o aktivnostima i postignutim rezultatima u oblasti unapređenja položaja osoba sa invaliditetom.
282. ZZZ u delu koji se odnosi na ljudska prava i vrednosti u zdravstvenoj zaštiti propisano je da svaki građanin ima pravo da zdravstvenu zaštitu ostvaruje uz poštovanje najvišeg mogućeg standarda ljudskih prava i vrednosti, odnosno ima pravo na fizički i psihički integritet i na bezbednost njegove ličnosti, kao i na uvažavanje njegovih moralnih, kulturnih, religijskih i filozofskih ubeđenja, a svako dete do navršenih 18 godina života ima pravo na najviši mogući standard zdravlja i zdravstvene zaštite. Ova odredba osnosi se na sva lica, uključujući i osobe sa invaliditetom.
283. Zakonom o zdravstvenom osiguranju (ZZO) određuje se da se osiguranicima smatraju i lica koja pripadaju grupaciji stanovništva koja je izložena povećanom riziku obolevanja; lica čija je zdravstvena zaštita potrebna u vezi sa sprečavanjem, suzbijanjem, ranim otkrivanjem i lečenjem bolesti od većeg socijalno-medicinskog značaja; kao i lica koja su u kategoriji socijalno ugroženog stanovništva, ako ne ispunjavaju uslove za sticanje svojstva osiguranika, ili ako prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja ne ostvaruju kao članovi porodice osiguranika, u koje između ostalih spadaju i osobe sa invaliditetom i mentalno nedovoljno razvijena lica. Za ova lica u državnom budžetu obezbeđuju se sredstva za uplatu doprinosa za obavezno zdravstveno osiguranje na osnovicu i po stopi doprinosa za obavezno zdravstveno osiguranje koje su propisane ovim zakonom. Tako osobe sa invaliditetom i mentalno nedovoljno razvijena lica stiču status osiguranika koji ostvaruju prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja u sadržaju, obimu, na način i po postupku propisanom ovim zakonom i propisima donetim za sprovođenje ovog zakona kao i sva druga osigurana lica.
284. Pravom na dostupnost zdravstvene zaštite određeno je da svaki pacijent ima pravo na dostupnu zdravstvenu zaštitu u skladu sa zdravstvenim stanjem, a u granicama materijalnih mogućnosti sistema zdravstvene zaštite. U postupku ostvarivanja zdravstvene zaštite pacijent ima pravo na jednak pristup zdravstvenoj službi bez diskriminacije u odnosu na finansijske mogućnosti, mesto stanovanja, vrstu oboljenja ili vreme pristupa zdravstvenoj službi.