Član 15. Odsustvo mučenja ili okrutnog, nehumanog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja
194.Ustav (član 25), određuje da je fizički i psihički integritet nepovrediv i da niko ne može biti izložen mučenju, nečovečnom ili ponižavajućem postupanju ili kažnjavanju, niti podvrgnut medicinskim ili naučnim ogledima bez svog slobodno datog pristanka, što se odnosi na sva lica, uključujući i osobe sa invaliditetom.
195. Pravna zaštita osoba sa invaliditetom od zlostavljanja je garantovana Krivičnim zakonikom (član 137.). U praksi, zaštita osoba sa invaliditetom od mučenja, okrutnog, nehumanog i ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja predstavlja velik izazov u ustanovama institucionalne zaštite. Bilo je pokušaja da se pruži zaštita odraslima i deci sa invaliditetom koji su u institucionalnom smeštaju, međutim ti pokušaji nisu uspeli da u stvarnosti zaštite dostojanstvo ovih osoba. Razlozi za to se mogu naći u samoj prirodi institucionalnog okruženja koje je podložno za kršenja prava, ali i u specifičnim nedostacima u osmišljavanju i/ili sprovođenju pomenutih mera zaštite.
196. ZP su predviđeni sledeći principi: nepristrasnost, nediskriminaciju, humanost, poštovanje ljudskih prava i omogućavanje medicinske pomoći.
197. U Sektoru unutrašnje kontrole policije postoji Komisija za praćenje primene Konvencije protiv mučenja ili okrutnog, nehumanog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja, koja prati i ispituje slučajeve ovakvog postupanja policijskih službenika prema licima lišenim slobode.
198. Tokom 2008. godine urađeni su posebni akcioni planovi za jedan broj ustanova socijalne zaštite za smeštaj korisnika, kod kojih su uočene nepravilnosti u zaštiti korisnika. Utvrđeni su rokovi, izvršioci kao i sredstva za realizaciju aktivnosti. MRSP planira da ovakve akcione planove sačini za sve ustanove u kojima su smeštena deca ili odrasli sa invaliditetom.
199. Ovi akcioni planovi između ostalog sadrže i obavezu da se prijem dece sa smetnjama u razvoju realizuje samo nakon detaljnog preispitivanja njegove osnovanosti, adekvatno korišćenje raspoloživih kapaciteta ustanova kao i uspostavljanje knjige evidencije u koju će se upisivati primenjene mere ograničenja
(mehaničko sputavanje, izolacija i pozicioniranje korisnika, primena medikamentozne terapije u cilju saniranja psihomotornog nemira), kada je mera izrečena i dužina trajanja ove mere. Takođe, mere ograničenja se mogu primenjivati samo po nalogu psihijatra, u odnosu na konkretnog korisnika, bez mogućnosti izdavanja blanko naloga psihijatra.
200. Uvedene su procedure u situacijama rizika od povređivanja i samopovređivanja korisnika (procena neuropsihijatra i načina preveniranja), a uspostavljena je i saradnja MRSP i MZ oko edukacije zaposlenog medicinskog osoblja.
Praksa
Organizacije civilnog društva ukazuju da ne postoji pravna obaveza psihijatrijskih ustanova za izradu protokola o upotrebi sredstava fizičkog ograničavanja na korisnicima. Što se tiče ustanova socijalne zaštite, u okviru izrade minimalnih standarda usluga u oblasti socijalne zaštite, MRSP izradilo je set standarda između ostalih, za restriktivne postupke i mere ograničavanja u ustanovama socijalne zaštite. Ovo su vodič-materijali tj. instrukcije prema kojima ustanove razvijaju vlastite obavezujuće protokole. Iako je nivo svesti o šteti i rizicima koji se javljaju pri upotrebi fiksacije sada viši među osobljem i upravama institucija nego u poslednjih nekoliko godina, i dalje treba unapređivati praksu vezanu za fiksaciju koja se koristi kod samopovređujućeg ponašanja.